احكام زيبا شناختي كانت3

حكم زيبا شناختي از حيث نسبت
کانت احکام ذوقی رابر حسب نسبت غایاتی که در آنها ملاحظه می شوند نیزبررسی می کند
کانت زیبایی را دو قسم می داند زیبایی آزاد و زیبایی مقید مراد کانت از زیبایی آنجا که آن را آزاد لحاظ می کند همانا زیبایی قائم به ذات است که به تعبیر کانت هیچ مفهومی دال بر چیستی عین را فرض نمی گیرد زیبایی مقید را زیبایی مشروط می داند و این گونه تعریف می کند مقید به مفهومی است زیبایی مشروط به اعیانی منتسب می شود که تحت مفهوم غایتی خاص قرار می گیرد
آن چیزهایی که از نظر کانت ذیل زیبایی آزاد قرار می گیرند و می توان زیبایی آنها را فی نفسه و قائم به ذات دانست از این قرار است گلها صدف های دریایی پرندگان و موسیقی های بدون کلام زیبایی هایی که هیچ نوع غایتمندی درونی را نمی توان به آنها نسبت داد در واقع هیچ عینی تحت مفهوم معینی نیستند در مورد گلها کانت می گوید اگرچه گیاه شناس از نظر خود بداند که درون این گیاه چه غایتی نهفته است مثل اینکه اندام باروری گیاه را بشناسد اما آن جایی که با ذوق داوری می کند به هیچ غایت طبیعی در گل توجه ندارد و حکمی که صادر می کند به این معنا و علی القائده حکم ذوقی محض نیست اما در مورد زیبایی مقید کانت زیبایی ساختمان و عمارت را از این نوع می داند که مفهوم غایتی در خود دارد که مشخص می کند چه باید باشد در قسمت های قبل در مورد مطبوع و خیر گفته شد که به خلوص امر زیبا آسیب می رساند اینکه غایتی در شی پیش فرض گرفته شود نیز همچون مطبوع و خیر آسیب رسان است پس اگر حکم ذوقی بر اساس غایات موجود در شی صادر شود حکمی آزاد و محض نیست
ایده آل زیبایی چیست کانت معتقد است که هیچ قاعده ذوقی عینی که به وسیله مفاهیم زیبا چیست نمی تواند موجودباشد نظر کانت در مورد ایده آل زیبایی در تمام آنچه که تا کنون در مورد زیبا و زیبایی آورده است مستتر است طبق آنچه که گذشت کانت برای حکم زیبا شناختی نه مبنای عینی که مبنای ذهنی قائل است و در مورد اینکه چگونه می توان به یک ایده آل زیبایی رسید می گوید اگر هر کس هزار مرد بالغ را دیده باشد برای اینکه در مورد اندازه نرمال و متعارف داوری کند متخیله این اجازه را به عقیده من می دهد که تمام این هزار تصویر روی هم بیفتد نهایتا آن اندازه متوسط به دست می آید که اندازه ای که از هر نظر از بزرگترین و کوچکترین قامت دور است و این قامت یک مرد زیباست به همین ترتیب در مورد سایر اجزا هم نهایتا می توان به یک ایده متعارف مرد زیبا رسید اما این ایده در نظر یک زنگی چینی یک اروپایی تفاوت دارد و همین طور است در مورد انواع دیگر
اما همین ایده متعارف هم به مثابه قواعدمعین نیست اما کانت داوری در مورد ایده آل زیبایی را به هیچ وجه یک حکم ذوقی صرف نمی داند
پس زیبایی صورتمندی یک عین است تا جایی که این صورت بدون تصور غایتی در عین دریافت شود
حکم زیباشناختی بر حسب جهت
جهت در یک حکم ذوقی یا زیبا شناختی از نظر کانت ضرورت است اما ضرورتی که نه عینی نظری است و نه ضرورت عملي بلکه ضرورتی که در حکم زیبا شناختی تعقل می شود فقط می تواند نمونه وار خوانده شود یعنی ضرورت موافقت همگان با حکمی که نمونه ای از قاعده ای کلی که قادر به بیان آن نیستیم تلقی می شود معتقد است در مورد امر مطبوع بالفعل در من لذت ایجاد می کنداما این ضرورت عینی که ما به حکم ذوقی منتسب می کنیم مشروط است بدین معنا که اقتضای حکم ذوقی توافق همگان است و کسی که چیزی را زیبا می خواند مدعی است که هر کس دیگر هم باید عین مزبور را تحسین کند و نیز آن را زیبا وصف کند بنابراین الزام در حکم زیباشناختی گرچه موافق با کلیه داده های لازم برای داوری بیان می شود اما باز هم مشروط است ما طالب توافق همگان هستیم زیرا مبنایی داریم که در همه مشترک است و می توانیم روی این توافق حساب کنیم به شرط آنکه همیشه مطمئن باشیم موردی که منظور ماست به درستی تحت این معنا به مثابه ملاک توافق قرار گرفته است
کانت معتقد است احکام ذوقی باید از اصلی ذهنی برخوردارباشند که تنها می تواند به عنوان حسی مشترک در نظر گرفته شوند و تنها با پیش فرض این چنین حسی حکم ذوقی می تواند وضع شود.در نهایت به تعبیر کانت
زیبا چیزی است که بدون هیچ مفهومی به مثابه متعلق رضایتی ضروری شناخته مي شود

پس به شرحی که گذشت حکم زیبا شناختی از حیث کیفیت فاقد علاقه است از حیث کمیت رضایت کلی و همگانی را در بر دارد از حیث نسبت غایتمندی بدون غایت معین است و جهت این حکم ضرورت است
منابع
نقد قوه حکم ایمانوئل کانت ترجمه عبدالکریم رشیدیان نشر نی 1377
نظریه شناخت کانت یوستوس هارتناک ترجمه علی حقی انتشارات علمی فرهنگی 1376